Το βάρος που έβαλες στην καραντίνα και η επιλογή της αποδοχής.
Κάθε Απρίλη, όταν έρχεται η ώρα να κατεβάσουμε από το πατάρι τα καλοκαιρινά ρούχα –λες κι η άνοιξη καταργήθηκε και πάμε κατευθείαν από το μοχέρ στο τιραντάκι–, το σώμα μας, έτοιμο να εκτεθεί ξανά σε κοινή θέα, επανέρχεται στο προσκήνιο, συνήθως μαζί με όλες τις αμφιβολίες μας για το αν έχουμε “κορμί για παραλία”. Αυτή τη φορά όμως η συνθήκη είναι διαφορετική, ακόμα και αν τη συγκρίνουμε με την αντίστοιχη πέρυσι, τότε που έναν μήνα μετά την πρώτη καραντίνα πιστεύαμε ότι, όπου να ’ναι, σε λίγους μήνες το πολύ, θα σήμαιναν οι καμπάνες του “φτου, ξελευτερία”. Μετά από έναν χρόνο παρατεταμένου εγκλεισμού, με κλειστά τα γυμναστήρια και τα ινστιτούτα αισθητικής, πώς διαχειριζόμαστε τη ματαιοδοξία μας; Αποδεχόμαστε το σώμα, άρα και τον ίδιο μας τον εαυτό όπως είναι ή συνεχίζουμε να δυσφορούμε, ίσως και περισσότερο, που δεν ασχοληθήκαμε μαζί του αρκετά για να αποκτήσουμε το βάρος ή το σχήμα που ορίζουν τα κάθε λογής πρότυπα;
Η ζωή χωρίς γυμναστήριο
Μια φίλη μου δέκα χρόνια πριν, όταν ξεκινούσε η οικονομική κρίση, έλεγε με κάθε ευκαιρία ότι αυτό που της μάθαιναν τα απανωτά μνημόνια ήταν το ότι η ζωή μπορεί να είναι ωραία και χωρίς designer labels. Με τα απανωτά lockdowns να έχουν δώσει τη θέση τους στα απανωτά μνημόνια, αυτό που ίσως καταφέρουμε να συνειδητοποιήσουμε τώρα είναι ότι η ζωή και το σώμα μας μπορούν να είναι ωραία και χωρίς γυμναστήριο, ενίοτε και χωρίς δίαιτα. Απ’ όταν ξεκίνησε η πανδημία, οι περισσότεροι fit γνωστοί μου, αφού το έριξαν στο φαγητό για να νικήσουν την ανία του εγκλεισμού, άρχισαν να καταστρώνουν προγράμματα προπόνησης και διατροφής με οδηγό τα σχετικά βίντεο στο YouTube.
Διάβασε ακόμη – Αδυνάτισμα: Οι χειρότερες συμβουλές που έχεις ακούσει
Κάποιοι άλλοι όμως εκμεταλλεύτηκαν τον περισσότερο ελεύθερο χρόνο τους για να κάνουν έναν ουσιαστικό διάλογο με τον εαυτό τους, που τους οδήγησε στη διαπίστωση ότι το να έρθουν σε αρμονία με το σώμα τους δεν προαπαιτεί το να του δώσουν τις τέλειες αναλογίες. Αλλά ας δούμε τα συμπεράσματα δύο επιστημονικών μελετών, που επιχείρησαν να εξακριβώσουν την επιρροή του εγκλεισμού στην εικόνα που έχουμε για το σώμα μας, γυναίκες και άνδρες.
Η πρώτη διεξήχθη από την κλινική ψυχολόγο MacKenzie Robertson, που πρεσβεύει το σύνθημα “Health at every size”, και τους συνεργάτες της από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Μέσα από τις online απαντήσεις των 264 ατόμων που αποκρίθηκαν σε αυτή διαπιστώνεται ότι ο εγκλεισμός στο σπίτι δυστυχώς αύξησε τη δυσαρέσκεια που αισθανόμαστε για το σώμα μας. Μάλιστα, οι γυναίκες που συμμετείχαν ανέφεραν πιο συχνά μάχες για να ρυθμίσουν τη διατροφή τους και μεγαλύτερη εμμονή με το φαγητό σε σχέση με τους άνδρες, ενώ η εικόνα που έχουν για το σώμα τους έγινε πιο αρνητική.
Χάθηκε, λοιπόν, η ευκαιρία για την αυτοαποδοχή; Κατηγορηματικά όχι, παρότι σε παρόμοιο συμπέρασμα καταλήγει, αρχικά τουλάχιστον, μία ακόμα έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 8.000 ανθρώπων και φέρει την υπογραφή της Επιτροπής Γυναικών και Ισοτήτων του Κοινοβουλίου του Ηνωμένου Βασιλείου. Το 53% των ενηλίκων και το 58% των ατόμων κάτω των 18 ετών που ρωτήθηκαν ανέφεραν ότι οι περιορισμοί που τους επιβλήθηκαν λόγω του κορονοϊού τούς έκαναν να αισθάνονται από “χειρότερα” έως “πολύ χειρότερα” σχετικά με την εμφάνισή τους. Οι λόγοι που επικαλέστηκαν για να υποστηρίξουν τις εκτιμήσεις τους ήταν αρκετοί, με πιο πιθανούς υπαίτιους τις υποτιμητικές καμπάνιες κατά της παχυσαρκίας, τα επικριτικά σχόλια που διάβαζαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τον αντικατοπτρισμό του εαυτού τους όχι στον καθρέφτη, αλλά στην οθόνη του υπολογιστή τους κατά τη διάρκεια επαγγελματικών βιντεοκλήσεων.
Αυτή η δυσαρέσκεια ενίοτε μεταφράζεται και σε μια αμφιθυμική στάση ως προς το τι ζητάμε από το σώμα μας: να το αποδεχτούμε όπως είναι ή να το υποβάλουμε σε δίαιτα και γυμναστική για να το αλλάξουμε; Κατά τη διάρκεια της ημέρας το feed μου στο Facebook (φαντάζομαι και το δικό σου) γεμίζει φωτογραφίες με φώκιες υπό τη λεζάντα: “Εγώ μετά την καραντίνα”. Κι όμως, το απόγευμα, όταν βγαίνω από το σπίτι για το καθημερινό τζόκινγκ μου στην Κηφισίας, από την περιοχή του Χίλτον μέχρι το Ψυχικό και πάλι πίσω, συναντάω το μισό γυμναστήριο. Είναι, λοιπόν, ανίκητη η ανθρώπινη ματαιοδοξία;
Ας το φιλοσοφήσουμε λοιπόν
Γιατί ζητάμε να αλλάξουμε το σώμα μας; Γιατί, ειδικά όταν δε συντρέχουν λόγοι υγείας, επιθυμούμε να “χτίσουμε” ένα άλλο κορμί από αυτό που έχουμε, τέτοιο που να ανταποκρίνεται στους κανόνες ενός προτύπου ομορφιάς; Γιατί προαπαιτούμε την εκπλήρωση αυτού του στόχου για να νιώσουμε ευτυχισμένοι στο σώμα όπου κατοικούμε; Γιατί κάθε χρόνο τέτοια εποχή πασχίζουμε να δείχνουμε “στα καλύτερά μας” και “έτοιμοι για παραλία”, λες κι αν έχουμε κάποια παραπάνω κιλά από όσα θεωρούνται σωστά, το σώμα μας δεν είναι “κανονικό” και δε μας αξίζει να χαρούμε αυτή τη χαρά της ζωής που μας δίνει η επαφή με τη θάλασσα;
Σύμφωνα με όσα περίπου μας λέει ο Michel Foucault, όλα οφείλονται στο ότι το σώμα μας είναι πειθήνιο στις διαδικασίες κανονικοποίησής του και οι πρακτικές που χρησιμοποιούμε για να το αλλάξουμε, για να το κάνουμε “κανονικό” και γι’ αυτό θεωρούμενο ως όμορφο και αποδεκτό, δημιουργούνται και αστυνομεύονται από τον ίδιο μας τον εαυτό. Ο πραγματικός στόχος κάθε hate comment που διαβάζουμε κάτω από το Instagram της Ashley Graham, κάθε χαιρέκακου επικριτικού βλέμματος από τη συνάδελφο που δε μας συμπαθεί και ψάχνει να δει αν παχύναμε μέσα από την οθόνη του υπολογιστή της κατά τη διάρκεια ενός Zoom meeting αλλά και κάθε απαξιωτικής για τα υπέρβαρα άτομα διαφημιστικής καμπάνιας είναι η ψυχή μας. Σε αυτήν απευθύνονται και αυτή διαμορφώνουν, για να μας υποβάλλει το τι να κάνουμε.
Με άλλα λόγια, οι εσωτερικευμένες κοινωνικές επιταγές, που αναγνωρίζονται ως δικές μας επιθυμίες, λειτουργούν ως ένα κανονιστικό ιδανικό, σύμφωνα με το οποίο “οφείλουμε” να γυμνάζουμε, σχηματίζουμε, καλλιεργούμε και επενδύουμε με νόημα το σώμα μας. Εξ ου και η παροιμιώδης η φράση του Γάλλου φιλοσόφου ότι η ψυχή είναι η φυλακή του σώματος. Ας το βγάλουμε, λοιπόν, από το κλουβί του.
Η ευτυχισμένη μειονότητα
Η αποδοχή του σώματός μας και η ευτυχία βέβαια αποτελούν θέμα συνειδητοποίησης. Ας επιστρέψουμε στα δεδομένα της έρευνας της Επιτροπής Γυναικών και Ισοτήτων: το 14% των ενηλίκων και το 16% των νεότερων ανθρώπων ανέφεραν ότι κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού ένιωσαν από απλώς “καλύτερα” έως “πολύ καλύτερα” με το σώμα τους. Κάποιοι υποστήριξαν τις απαντήσεις τους αναφέροντας ότι τους δόθηκε η ευκαιρία να εντάξουν στην καθημερινότητά τους προγράμματα άσκησης που μπορούσαν να κάνουν μέσα στο σπίτι αλλά και έξω από αυτό, όπως και το να εστιάσουν σε μια πιο υγιεινή διατροφή. Αυτοί είναι οι τυχεροί “γεννημένοι αισιόδοξοι”, που έχουν πάντα το βλέμμα τους στραμμένο στη θετική πλευρά της ζωής. Παρ’ όλα αυτά, αν θελήσουμε να αναλύσουμε τη συμπεριφορά τους με αναστοχαστική διάθεση, θα διαπιστώσουμε ότι παραμένουν “ευτυχισμένοι δέσμιοι” των προτύπων ομορφιάς.
Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν κάποιες άλλες απαντήσεις από την ίδια ομάδα ατόμων που κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού βελτίωσαν την εικόνα για το σώμα τους. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα μιας νεαρής κοπέλας από το ηλικιακό γκρουπ 18-24 ετών, η οποία παρατήρησε ότι το lockdown τη βοήθησε να βελτιώσει την αυτοπεποίθησή της επειδή είχε περισσότερο χρόνο να ασχοληθεί με το σώμα της, χωρίς να επιδιώξει την αλλαγή του. Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά, ενώ έχει επίγνωση του ότι η πραγματική εικόνα του σώματός της δεν έχει καθόλου αλλάξει, πλέον αισθάνεται περήφανη γι’ αυτό, χωρίς να νιώθει καμία ντροπή. Όταν διάβασα την απάντησή της, θυμήθηκα ένα από τα αγαπημένα μου μουσικά κομμάτια, το Everybody’s Free του Baz Luhrmann, στο οποίο ακούγονται οι στίχοι: “Enjoy your body / Use it every way you can… / Don’t be afraid of it, or what other people think of it / It’s the greatest instrument you’ll ever own”. Ακριβώς αυτό: “Απολαύστε το σώμα σας, χρησιμοποιήστε το με όποιον τρόπο μπορείτε, μην το φοβάστε και μη σας απασχολεί το τι θα σκεφτούν οι άλλοι γι’ αυτό, είναι το πιο σπουδαίο εργαλείο που θα έχετε ποτέ στην κατοχή σας”.
The personal is political
Προσωπικά, το σώμα μου και η εικόνα που έχω γι’ αυτό δεν άλλαξαν ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Μέσα στον έναν και πλέον χρόνο που κύλησε από την αρχή της πέρασα από τις ίδιες εποχικές αυξομειώσεις βάρους που είχα και πριν. Και ενώ κάθε καλοκαίρι τα τελευταία χρόνια συνεχίζω να με θεωρώ, αντικειμενικά, ένα μάτσο χάλια όταν παρατηρώ ότι δε μου στρώνουν τα ρούχα μου όπως παλιά, την ίδια στιγμή, χαμένος, όπως όλοι, μέσα στις αντιφάσεις μου, δε δίνω δεκάρα για τους πεσμένους γλουτούς μου. Κι αυτό γιατί συνειδητά και έπειτα από πολύ κόπο έχω πάψει να τοποθετώ την επίτευξη της ευτυχίας μου στην εκπλήρωση της όποιας ματαιοδοξίας με δέρνει. Όπως θα έλεγε και ο λαϊκός ποιητής, “το σώμα που ζητάς, το πήρε ο βοριάς”. Πορεύομαι, λοιπόν, χειμώνα-καλοκαίρι με αυτό που έχω.
Κίνημα “Κάτω η δίαιτα”
Τελευταία οι φεμινίστριες φίλες μου, που μέχρι πρόσφατα συμπλήρωναν κάθε τους πρόταση με τη φράση “Κάτω η πατριαρχία”, έχουν προσθέσει σε αυτήν το “Κάτω η δίαιτα”. Έχουν όλα τα δίκια τους, καθώς η από εμάς τους ίδιους επιτήρηση ενός “κανονικού” βάρους και κάποιων “κανονικών” αναλογιών είναι μία από τις μεγαλύτερες μορφές ακούσιας βίας. Στην ίδια λογική μοιάζουν να λειτουργούν όλο και περισσότερες υπέροχες γυναίκες από τον κόσμο της showbiz που εναντιώνονται σθεναρά στο body shaming και αρνούνται να φέρουν το σώμα τους στα μέτρα των κοινωνικών επιταγών αποθεώνοντάς το σε όλη την “παραβατική” ομορφιά του. Ανάμεσά τους η Beth Ditto, η Drew Barrymore, η Ashley Graham και η Lady Gaga, που προτρέπουν τους fans τους να αγαπήσουν τον εαυτό τους στην αυθεντική του μορφή. Ίσως γιατί γνωρίζουν ότι αυτός είναι ο μόνος δρόμος για την ευτυχία.
Πηγή: Madame Figaro
Φωτογραφία: Instagram/@vivianhoorn
