Δουλεύουμε για τα χρήματα; Πριν βιαστείς να απαντήσεις, μάθε ότι τα κίνητρα που σε ενεργοποιούν βρίσκονται τελικά πολύ μακριά από την τσέπη σου.
Από την Ελένη Παπαϊωάννου
Πρόσφατα, διαβάζοντας ξανά τον Μάγκα της Πηνελόπης Δέλτα, έπεσα πάνω στην (αληθινή, όπως δηλώνει η συγγραφέας) ιστορία ενός σκύλου από τον Βόλο: Πλησίαζε, λέει, τους θαμώνες ενός καφενείου προκειμένου να του δώσουν μία δεκάρα και να την πάει στον φούρναρη της γειτονιάς να την εξαργυρώσει με ένα κουλούρι. Η ιστορία με έκανε να σκεφτώ μήπως κι εμείς οι άνθρωποι λειτουργούμε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο: Περιμένουμε τη δεκάρα για να την κάνουμε κουλούρι. Για κάποιον λόγο όμως αυτή η λογική δεν μου φάνηκε αρκετή για να εξηγήσω το γιατί κάνουμε ό,τι κάνουμε. Δουλεύουμε για τη δεκάρα, για να φάμε; Τι είναι τότε αυτό που μας παρακινεί να κάνουμε περισσότερα, καλύτερα, μεγαλύτερα; Τι μας ενεργοποιεί, ώστε να δουλεύουμε παραπάνω ώρες χωρίς ανταμοιβή, να αναλαμβάνουμε δύσκολα εγχειρήματα χωρίς ξεκάθαρο αντάλλαγμα, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θυσιάζουμε πολλές φορές την προσωπική μας ζωή; Το να σκεφτεί κανείς ότι τα κάνουμε όλα για τα χρήματα, μήπως είναι τελικά πολύ περιοριστικό ως σκέψη;
Δούλευε και μη ερεύνα
Σε όποια εταιρεία γνωρίζω, σήμερα το αντάλλαγμα που προσφέρεται (όταν πια αυτό υπάρχει) προκειμένου κάποιος να παρακινηθεί για να είναι αποδοτικός είναι οι εξωτερικές επιβραβεύσεις: η εξασφάλιση της θέσης, τα παραπάνω χρήματα – είτε ως αύξηση είτε ως bonus. Υπάρχει όμως, όπως ανακάλυψα πρόσφατα, ένας συγγραφέας, ο Ντάνιελ Χ. Πινκ, που ισχυρίζεται ότι αυτή η οπτική είναι απλά λανθασμένη.
Στο βιβλίο του “Κίνητρο”, που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στα ελληνικά από την Key Books, εξηγεί με πολύ απλό τρόπο ότι τα κίνητρα που μας ωθούν, τόσο στη ζωή μας όσο και στην εργασία μας, πολύ λίγο έως καθόλου έχουν να κάνουν με την υλική ανταμοιβή. Σύμφωνα με τον Πινκ, τρία είναι τα πράγματα που μας παρακινούν ουσιαστικά: η αυτονομία, η αριστοτεχνία και ο σκοπός. Ό συγγραφέας μάλιστα καλεί επιτακτικά τις εταιρείες να αρχίσουν να δίνουν σημασία σε αυτά και να προσφέρουν στους εργαζόμενους:
Aυτονομία στην προσωπική τους εργασία, χωρίς να μετράνε ποσοτικά τον χρόνο, αλλά ποιοτικά το αποτέλεσμα
Το συναίσθημα ότι έχουν το περιθώριο και την ελευθερία να τελειοποιήσουν κάτι πάνω στο οποίο δουλεύουν ξεδιπλώνοντας τη δημιουργικότητά τους
Την αίσθηση ότι πίσω από το καθημερινό τους ωράριο και τη βαρετή ρουτίνα της δουλειάς υπάρχει κάτι μεγαλύτερο, κάτι σπουδαιότερο: ένας σκοπός που ξεπερνά τόσο τους ίδιους όσο και την ίδια την εταιρεία.
Η Google, μια πρωτοποριακή εταιρεία-πρότυπο, είναι από τις λίγες που έχουν ακολουθήσει αυτήν τη λογική προσφέροντας στους εργαζόμενούς της το γνωστό πια 80/20 – 20% του χρόνου τους στο γραφείο μπορεί να διατεθεί για προσωπικά τους projects. Οι εργαζόμενοι όχι απλά δεν χρησιμοποίησαν αυτό το 20% για να “λουφάρουν”, αλλά δούλεψαν ακόμη περισσότερο, με μεγαλύτερη φαντασία και όρεξη.
Η πρωτοβουλία είχε τόσο μεγάλη επιτυχία, που έγινε η αφορμή για την εφεύρεση κάποιων από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της Google, όπως, π.χ. το Gmail! Σκέψου λίγο τον εαυτό σου. Όταν η εταιρεία στην οποία εργάζεσαι σου δίνει την ευκαιρία για μάθηση μέσα από εξειδικευμένα σεμινάρια, δεν νιώθεις ότι επενδύει πάνω σου; Και όταν ένας διευθυντής σού ζητά να “βάλεις πλάτη” και να δουλέψεις λίγο παραπάνω προκειμένου να δημιουργήσετε ένα καινούριο προϊόν, να υλοποιήσετε μια νέα ιδέα, δεν αισθάνεσαι μεγαλύτερη χαρά όταν αυτό πετύχει ανεβάζοντας την ίδια την εταιρεία; Γιατί λοιπόν οι περισσότερες επιχειρήσεις διστάζουν να προχωρήσουν σε ενέργειες όπως αυτήν της Google, να βρέξουν τα πόδια τους, να εξελιχθούν εξελίσσοντας και τους ανθρώπους τους; “Υπάρχουν πολλοί λόγοι που γίνεται αυτό”, μου λέει ο συγγραφέας σε πρόσφατη επικοινωνία μας, “και όλοι συνδέονται μεταξύ τους. Ο πρώτος είναι απλά ότι έτσι κάναμε πάντα. Λειτουργούσαμε με τη λογική του ραβδιού και του καρότου, του “κάνε αυτό και θα πάρεις εκείνο”. Δυστυχώς, τόσο οι υπάλληλοι όσο και οι οργανισμοί τείνουν να πιστεύουν ότι το status quo είναι κατά κάποιον τρόπο “φυσικό” και ότι η όποια αλλαγή είναι περίεργη και επικίνδυνη. Επίσης, οι εξωτερικές ανταμοιβές, τα λεγόμενα “τυράκια”, συχνά φαίνεται βραχυπρόθεσμα να κάνουν τη δουλειά τους – όπως γίνεται και με την άμεση υπερδιέγερση από την κατανάλωση ζάχαρης: για λίγη ώρα τρέχεις περισσότερο, μέχρι που καταρρέεις εντελώς. Αυτές οι ανταμοιβές προκαλούν ένα είδος κινητοποίησης, αλλά σπάνια οδηγούν σε αυξημένη συνολικά δημιουργικότητα. Ένας τρίτος λόγος είναι ότι τα άμεσα υλικά ανταλλάγματα είναι εύκολο να δομηθούν μέσα στο σύστημα της εταιρείας, να υλοποιηθούν και να μετρηθούν. Το να οικοδομήσουμε ένα περιβάλλον εργασίας που προάγει την αυτονομία, τη δημιουργικότητα και την αίσθηση του ευρύτερου σκοπού είναι δύσκολο. Πολύ δύσκολο”.
Do it yourself
Αναρωτιέμαι αν θα έπρεπε εμείς οι ίδιοι να συνειδητοποιήσουμε την εσωτερική μας ανάγκη για πρωτοβουλία και δημιουργικότητα και να απαιτήσουμε μια διαφορετική αντιμετώπιση από τις εταιρείες για τις οποίες δουλεύουμε. “Ναι, σίγουρα” μου λέει ο Πινκ. “Αλλά οι μεγάλοι οργανισμοί σπάνια δίνουν βάση στις επιθυμίες των ατόμων. Αυτό που θα αλλάξει πραγματικά την κατάσταση είναι το να φύγουν οι πιο ταλαντούχοι εργαζόμενοι από μια εταιρεία και να πάνε σε μια άλλη που προσφέρει όλα αυτά που πραγματικά χρειαζόμαστε”.
Το θέμα βέβαια είναι να έρθουμε επιτέλους σε επαφή με το τι είναι αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε. What makes us tick, που λένε και οι Αμερικανοί, τι μας ωθεί στη δημιουργία, την εξέλιξη. Πέρα από το βασικό βιολογικό κίνητρο της επιβίωσης (πεινάω-τρώω, διψάω-πίνω), έχουμε κι ένα κίνητρο σχετικό με την επιβράβευση και την τιμωρία. Δεν θέλουμε να μας μαλώνουν, μας αρέσει να μας λένε “μπράβο” με ένα δώρο, χρήματα ή μια καλή κουβέντα (εξαρτάται από την ηλικία και τις ανάγκες μας, κάποιοι που γνωρίζω βέβαια ακόμη και στα 40 τους χορταίνουν με κουβέντες).
Εδώ είναι που στέκονται οι περισσότεροι κι εδώ ακριβώς είναι η παγίδα που υποδεικνύει ο Πινκ. Η αλήθεια είναι όμως ότι εμείς οι άνθρωποι κάνουμε πολλά πράγματα μόνο και μόνο επειδή μας ενδιαφέρουν (συλλογή από βινύλια), μας διασκεδάζουν ή απλά μας αρέσουν. Και κάποιες φορές επειδή θέλουμε να συνεισφέρουμε. Τι θα γινόταν, αλήθεια, αν δεν υπήρχε η λογική του «μήνας μπαίνει, μήνας βγαίνει»; Μέχρι πού μπορούμε να φτάσουμε; Ο Βαν Γκογκ δεν δούλευε για κάποια εταιρεία, ούτε καν είχε κάποιο μαικήνα, έναν προστάτη να συντηρεί το βίτσιο του με τη ζωγραφική. Μάλιστα, όπως όλοι ξέρουμε, ήταν πάμφτωχος. Η εσωτερική του ανάγκη για δημιουργία όμως τον έκανε να ξενυχτά πάνω στον ίδιο καμβά μέχρι να φτάσει τα χρυσάνθεμά του στο τέλειο κροκί που είχε οραματιστεί.
Η δημιουργικότητά του ήταν πιο μεγάλη και από την ανάγκη του για επιβίωση. Και χάρη σε αυτήν έφτασε στο μεγαλείο, ακόμα κι αν δεν το έμαθε ποτέ. Στόχος του δεν ήταν η επιβράβευση, όπως και να το δει κανείς. Με τον ίδιο τρόπο, ο Αριστοτέλης είχε τέτοια δίψα να φτάσει στοn σκοπό του και να βρει τις απαντήσεις σε αυτά που τον “έτρωγαν”, που κρατούσε μια μεταλλική σφαίρα πάνω από μια λεκάνη, ώστε, όταν μελετούσε τις νύχτες, να μην επιτρέπει στον εαυτό του να αποκοιμιέται. Λες, αν έπαιρνε έναν σταθερό μισθό, να έφτανε σε τέτοιο σημείο; Ή θα δούλευε τελικά μέχρι εκεί που θα ένιωθε ότι αξίζει τον κόπο ανάλογα με τα χρήματα που παίρνει; Σκέψου το λίγο. Αυτά που κάνουν τους καλλιτέχνες να χάνουν τον ύπνο τους, τους φιλοσόφους να βλέπουν τη “μεγαλύτερη εικόνα” ή ακόμα και κάποια παιδιά, αντί να αρκούνται στα μαθήματα του σχολείου τους, να μελετούν, π.χ. μαθηματικά, φτάνοντας στο σημείο να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς, είναι τα στοιχεία που υπάρχουν στη φύση μας, βρίσκονται μέσα σε όλους μας. Ο σκοπός, η δημιουργικότητα, η ελευθερία είναι πιο μεγάλα και υπάρχουν στο ανθρώπινο DNA πολύ πριν από τα bonus, τις προαγωγές, τις απολύσεις. Το να τα αναγνωρίσουμε πρώτα εμείς οι ίδιοι είναι άμεσης προτεραιότητας για την προσωπική μας εξέλιξη, έξω και πέρα από εταιρείες. Για τον ίδιο τον Πινκ αυτή η αλλαγή είναι τόσο καθοριστικής σημασίας, που, «αν ξεπεράσουμε αυτήν τη βλακώδη αντίληψη των υλικών κινήτρων, μπορούμε όχι μόνο να ενισχύσουμε τις εταιρείες, αλλά και να λύσουμε περίτεχνα προβλήματα και ίσως -ίσως- να αλλάξουμε και τον κόσμο».
Βρες το κίνητρο
_Δες ξεκάθαρα ποια είναι τα ενδιαφέροντά σου.Τι σου αρέσει να κάνεις όταν έχεις ελεύθερο χρόνο.
_Επένδυσε σε πράγματα στα οποία είσαι καλή.
_Κάνε επιτέλους αυτό το σεμινάριο μαγειρικής/φωτογραφίας/θεάτρου.
_Μπες σε μια ομάδα, δούλεψε μαζί με άλλους για έναν κοινωφελή σκοπό.
_Όταν δεις ξεκάθαρα ότι τα κίνητρα που σε ενεργοποιούν είναι μακριά από αυτά που θεωρεί το σύστημα, θα αρχίσεις να τα απαιτείς σε όλους τους τομείς της ζωής σου – τόσο στη δουλειά σου όσο και στις σχέσεις σου.
_Ποτέ δεν είναι αργά να σπουδάσεις αυτό που πάντα αγαπούσες.
_Θύμισε στον εαυτό σου τον λόγο για τον οποίο έχεις επιλέξει τη δουλειά που κάνεις.
Φωτογραφία: istock
